03 Quang Trung, Đà Nẵng, Việt Nam

Hiểu về cơ chế dự đoán từ để làm chủ Prompt Engineering

10 Sep

By: anhquanghb

Kỹ thuật Prompt cho ChatGPT

Comments: No Comments.

Thế giới đang bùng nổ với những cuộc trò chuyện xoay quanh ChatGPT, Google Gemini hay Claude, nhưng đã bao giờ bạn tự hỏi những công cụ thông minh này thực sự hoạt động như thế nào chưa? Câu trả lời nằm ở một khái niệm cốt lõi: Mô hình Ngôn ngữ Lớn (Large Language Model – LLM). Hiểu rõ về LLM không chỉ giúp bạn giải mã “phép màu” của Trí tuệ Nhân tạo mà còn là nền tảng vững chắc để bạn trở thành một “kỹ sư prompt” tài ba.

Vậy, rốt cuộc LLM là gì? Hãy hình dung nó như một bộ não kỹ thuật số khổng lồ, được huấn luyện trên một lượng dữ liệu văn bản khổng lồ từ Internet, sách báo, và nhiều nguồn khác. Dù làm được rất nhiều điều phi thường như viết thơ, soạn email hay trả lời câu hỏi, nguyên lý hoạt động sâu xa của chúng lại đơn giản đến bất ngờ: dự đoán từ tiếp theo.

Cơ chế cốt lõi: Tất cả chỉ là “Dự đoán từ tiếp theo”

Đúng vậy, mọi thứ mà một LLM làm được đều quy về một nhiệm vụ duy nhất: nhìn vào một chuỗi từ (prompt) và cố gắng dự đoán xem từ tiếp theo nên là gì. Nghe có vẻ đơn giản, nhưng chính sự lặp đi lặp lại của quá trình này đã tạo ra những đoạn văn bản dài, phức tạp và mạch lạc.

Hãy cùng xem xét một ví dụ kinh điển: Nếu bạn gõ “Mary had a little…”, một người có lẽ sẽ tự động nghĩ đến từ “lamb” (bài hát thiếu nhi nổi tiếng “Mary had a little lamb”). LLM cũng hoạt động tương tự. Khi nhận được cụm từ “Mary had a little”, nó sẽ duyệt qua kho kiến thức khổng lồ của mình, nhận diện mẫu (pattern) từ bài đồng dao quen thuộc và “đặt cược” rằng từ tiếp theo có xác suất cao nhất là “lamb”. Sau đó, nó sẽ lấy cả cụm “Mary had a little lamb”, thêm vào đầu vào ban đầu và tiếp tục dự đoán từ kế tiếp (“fleece”) và cứ thế… cho đến khi câu chuyện kết thúc một cách hợp lý.

Một ví dụ khác: khi bạn nhập “Roses are red”, một LLM có thể ngay lập tức trả lời “Violets are blue”. Nó không “hiểu” tình yêu hay thơ ca, mà chỉ đơn giản là đã được huấn luyện trên hàng triệu văn bản chứa cụm từ này và học được rằng sau “Roses are red” thường là “Violets are blue”.

Quá trình này cứ diễn ra từ từ, từng từ một, cho đến khi mô hình nhận thấy câu trả lời đã đủ đầy và “dấu hiệu kết thúc” xuất hiện. Đây chính là bản chất của việc tạo văn bản của AI. Nó không phải là một cỗ máy thông minh một cách thần kỳ, mà là một cỗ máy học được cách “bắt chước” và tái tạo lại các mẫu (patterns) ngôn ngữ của con người một cách tinh vi.

Học hỏi từ dữ liệu khổng lồ: Tầm quan trọng của ngữ cảnh

Vậy tại sao LLM lại có thể đưa ra những câu trả lời phức tạp đến vậy, thay vì chỉ là những bài đồng dao đơn giản? Câu trả lời nằm ở ngữ cảnh (context).

Các mô hình này được huấn luyện để không chỉ nhìn vào từ ngay trước đó, mà còn xem xét toàn bộ văn bản đầu vào để hiểu mối quan hệ giữa các từ. Dù bạn có thể nói “Mary had a little bit of peanut butter on her shirt” nhưng do mô hình đã “đọc” hàng tỉ tỉ văn bản, nó biết rằng khi không có ngữ cảnh cụ thể, cụm “Mary had a little” thường xuyên dẫn đến bài hát về chú cừu con.

Sự tinh tế trong việc xử lý ngữ cảnh này đã biến một cỗ máy “dự đoán từ” đơn giản thành một công cụ mạnh mẽ, có khả năng tóm tắt, viết mã lập trình hay thậm chí là dịch ngôn ngữ.

Tuy nhiên, một điều quan trọng bạn cần ghi nhớ là kiến thức của LLM luôn có giới hạn thời gian. Các mô hình như GPT-4 hay LLaMa được huấn luyện trên dữ liệu thu thập đến một thời điểm nhất định (ví dụ: ChatGPT-3.5 có giới hạn kiến thức đến khoảng cuối năm 2021). Do đó, nếu bạn muốn AI xử lý những thông tin mới hơn hoặc những kiến thức chuyên biệt không có trên Internet, bạn phải chủ động cung cấp thông tin đó trực tiếp vào prompt. Đây chính là lúc bạn bắt đầu thực hiện vai trò của một kỹ sư prompt thực thụ.

Biến động và sự sáng tạo: Khi LLM không trả lời giống nhau

Một điểm thú vị khác của các mô hình Generative AI là sự ngẫu nhiên. Khi bạn nhập cùng một prompt hai lần, bạn có thể nhận được hai câu trả lời hoàn toàn khác nhau. Điều này không phải lỗi, mà là một đặc điểm được thiết kế có chủ đích. Các nhà phát triển đã đưa vào một yếu tố ngẫu nhiên để mô hình không chỉ đưa ra câu trả lời có xác suất cao nhất mà còn có thể khám phá những lựa chọn khác, giúp câu trả lời trở nên đa dạng và sáng tạo hơn.

Điều này rất hữu ích khi bạn sử dụng AI để sáng tác hay viết lách, nhưng cũng là một thách thức nếu bạn cần sự nhất quán tuyệt đối. Hãy nhớ rằng, LLM là một công cụ giúp bạn tạo ra bản nháp, một điểm khởi đầu chứ không phải một cỗ máy hoàn hảo ngay từ lần đầu tiên. Điều này đòi hỏi bạn phải có sự linh hoạt, thử nghiệm và chỉnh sửa để đạt được kết quả mong muốn.

Kết luận

Mô hình Ngôn ngữ Lớn là một cuộc cách mạng trong lĩnh vực Trí tuệ Nhân tạo, nhưng không phải là một phép màu. Chúng là những cỗ máy khổng lồ, được huấn luyện để nhận diện và tái tạo các mẫu ngôn ngữ phức tạp, với nguyên lý cốt lõi là dự đoán từ tiếp theo.

Hiểu rõ bản chất này chính là chìa khóa giúp bạn làm chủ prompt engineering. Thay vì coi AI là một “hộp đen” bí ẩn, hãy xem nó như một trợ lý thông minh, sẵn sàng sáng tạo dựa trên ngữ cảnh bạn cung cấp.

Bây giờ, bạn đã có một cái nhìn sâu sắc hơn về cách LLM hoạt động. Hãy bắt đầu thử nghiệm và tạo ra những prompt độc đáo của riêng mình!

Leave a Reply

Sidebar: